|
ڕووسیا چۆن هاوکێشەی شەڕی لە سووریا گۆڕی؟
شارپرێس:
ئاژنسی هەواڵی (ڕوسیای سەربازی) نهێنی مەترسیداری سەبارەت بە جەنگی سوریا ئاشكراكردووە، كە جەنگی سوریا بە خۆپێشاندانی منداڵانی دەرعا دەستیپیكردو دەستگیركران و ئەشكەنجەدران، دواتر ئاشتەوایی دروست بوو، چەند ڕۆژێكی نەبرد ئاشووبەكە لە (درعا) و ناوچەی گوندەواری درعاوە، بەرەو باشووری سوریا تەشەنەی كرد.
بەشار ئەسەد ئەسەد كە لە ساڵ 2000 وە سەرۆكایەتی سوریا دەكات، لەو كاتەدا بە دۆخێكی سەخت و دژواردا تێپەرێ، بەڵام یەك لە دوای یەك، قۆناغە سەختەكانی تێپەڕاندن.
جیهان – سوریا
ئەو كات بەشار ئەسەد ماوەی 7 ساڵ بوو بە دەست جەنگێكەوە دەیناڵاند، كە خەریك بووە تەخت و تاراجەكەی تێكبشكێنێت، بەڵام ئەو ئازاو و كەلەڕەق بوو، ئەمە جگە لەوەی 3 هێزی دیكە هاوسەنگی جەنگیان لە سوریا گۆڕی، كە ئەوانیش ڕوسیا و ئێران و حیزبوڵا بوون.
(شویغۆ) ی وەزیری بەرگری ڕوسیا وتی: كاتێك ڕژێمی سوریا خەریكی هەرەسهێنان بوو، باڵوێزی سوریا لەمۆسكۆ پێیان ڕاگەیاندین، كە شاندێكی سەربازی سوری گەرەكییانە بە پەلە بگەنە مۆسكۆ و دۆخە مەترسیدارەكەی سوریا لەگەڵ كرملین تاوتوێ بكەن.
شویغۆ وتیشی: بروسكەكەم لە باڵوێزی سوریا لە مۆسكۆوە پێگەیشت، بردم بۆ سەرۆكی ڕوسیا، كە لە بارەگاكەی خۆی لە سوچی لە ناوچەی قەوقاز بوو، كە جوانترین شوێنی دنیایە، ئەو بارەگایە تەواو سپیپۆشە، بنكەیەكی ئاسمانی لێیە، تۆڕێكی بەرگری ئاسمانی تێدایە، بۆ بەرگرتن لە هەر هێرشێكی ئاسمانی، لەوەی بتوانێت سوچی و بارەگای سەركردایەتی پۆتین بكاتە ئامانج، ئەو شوێنە بووەتە شارێكی تەواو ، پۆتین لەوێوە دەتوانێت سەركردایەتی ڕوسیا و سوپاكەی بكات و تەنیا 8 فەرمانبەریشی لەگەڵن، ئەو شوێنەش كە پۆتنی لێ نیشتەجێیە تەنیا دوو كەس بۆیان هەیە بچنە ناویەوە.
بروسكەكەم بۆ سەرۆك پۆتین برد، خوێندییەوە و وتی: وڵامیان بدەوە، ئەگەر شاندەكەی سوریا بۆیان دەكرێت، بەیانی پێشوازییان لێبكە، ئەگەر پێویستیان بە فڕۆكە هەیە، فڕۆكەیەكی هێزی ئاسمانی ڕوسیایان بۆ دابین بكەن و بیانگوازنەوە بۆ ئێرە.
وەزیری بەرگری ڕوسیا بەردەوام دەبێت و دەڵێت: لە ڕێگەی باڵوێزخانەی سوریا لە مۆسكۆ، یەكسەر وەڵامی فەرماندەیی سوپای سوریام دایەوە، كە سبەی چاوەڕێیانم، ئەگەر پێویستیشیان بە فڕۆكە هەیە، ئەمشەو فڕۆكەیەكی سەربازییان لە (بنكەی حومێمیم) وە بۆ دەنێرم، شەو لەوێ بێت و بەیانی زوو كاتژمێر 6 بەیانی بەرەو سوچی بەرێكەون و لە كاتژمێر 9 دەست بە كۆبوونەوە دەكەین، پۆتین فەرمانیشی كرد كۆبوونەوەیەك لەبارەگاكەی خۆی بە دووری كیلۆمەتر و نیوێك لە شوێنی حەوانەوەی تایبەتی خۆی گرێبدرێت، چونكە نابێت هیچ شاندێكی فەرمی لەو شوێنە نزیك بێتەوە، كە سەرۆكی ڕوسیای لێ نیشتەجێیە.
فەرماندەیی سوپای سوریا وەڵامیان دایەوە كە پێویستیان بە فڕۆكەیەكی گوێزەرەوە هەیە، پێم وتن بەیانی كاتژمیر 6 لە بنكەی حومەمیمم ئامادەبن، ئەفسەرانی فڕۆكەوان پەیوەندیتان پێوە دەكەن و وادەی فڕینتان پێ دەڵێن، دێنە سوچی و لەگەڵ وەزیری بەرگری ڕوسیا كۆدەبنەوە، شاندەكەی سوریا بە سەرۆكایەتی سوپاسالاری سوپای سوریا بوو، كە هەموو دۆسییەكانی جەنگی سوریایان لەگەڵ خۆیان دێنا.
كۆبوونەوەی سەربازی ڕوسی – سوری
شویغو دەڵێت: ڕۆژی دووەم كۆبووینەوە، شاندە سورییەكە وتیان دۆخی سوریا زۆر سەختە، ئەمەش دوای ئەوەی 200 هەزار جیهادی تەكفیری تیرۆرست، هێرشیان كردووەتەسەر هەموو لایەكی سوریا، توركیاش سنوری بۆ كردوونەوە، سعودییە و قەتەر و ئەمریكاش، بە تازەترین چەك و زۆرترین پارەوپول، پارەدار و چەكداریان دەكەن، بە تایبەتی موشەكی دژەتانك و زریپۆش، گوێزەرەوەی سەربازی، تۆپی مەیدانی بۆ بۆردومانكردنی بنكەكانی سوپای سوریا، لە هەمووشی مەترسیدارتر ئەوەیە، كە جیهادییە توندڕەووەكان موشەكی (تاو) ی دژە زریپۆش و گوێزەرەوەی سەربازییان ئەمریكییان دەستكەوتووە، لە هەمان كاتدا سعودییە و قەتەر بە هەماهەنگی دەزگای هەواڵگری توركیاو ئەمریكا، پارەیەكی زۆر دەدەنە ئەفسەر و سەربازانی سوپای سوریا، تاوەكو دەستبەرداری سوپابن، ئەمەش ڕویدا، ئێستا لە كۆی 420 هەزار ئەفسەر و سەرباز، 65 هەزاریان ڕایان كردووە. ئەو هێزەی لە سوپای سوریادا توانستی شەڕكردنی ماوە، تەنها 130 هەزار سەربازن، ئەوانی دیكە تایبەتن بە چەكی ئەندازیاری و هێماكان و ڕێكخستنكاری و نووسینگەكانی كارگێڕی و هی دیكەش.
شویغۆ بەردوام بوو ئەوەشی وت: گوێم لە شاندەكەی سوریا گرت، پێموتن ئێستا قاوە و چاو خواردن و پێداویستییەكانتان پێشكەش دەكەن، منیش دەچم بۆ لای سەرۆكی ڕوسیا، كە ئێستا لە نووسینگەكەی خۆی چاوەڕوانمە.
چوومە لای سەرۆك پۆتین، 10 خولەك چاوەرێم كرد، چونكە سەرقاڵ بوو، چوومە ژوورەوە، لە ڕاستیدا سەرۆك پۆتین سام و سڵاواتێكی گەورەی هەیە، هەر كاتێك چاوم پێی دەكەوێت ترس دامدەگرێت، فەرمووی دانیشتنی لی نەكردم، وتی بە خێرایی و بە پەلە چت لایە بە كورتی بیڵێ، بە كورتی وەڵامم دایەوە: ڕژێمی سوریا تەنیا 17% خاكەكەی لەژێر دەستدا ماوە، 65 هەزار ئەفسەر و سەربازی سوری لە سوپا هەڵاتوون، ئەمەش دوای ئەوەی سعودییە و قەتەر پارەی زۆریان بۆ هەڵڕشتوون، توركیا بە تەواوی سنوری خۆی بۆ توندڕەووە تیرۆرستەكان كردووەتەوە و 200 هەزار تەكفیری جیهادی هێناونە ناو خاكی سوریاوە، ئەمریكاش هەزارەها موشەكی جۆری تاوی دژەتانك و زرێپۆشی گوێزەرەوەی سەربازی ڕادەست كردوون، ئەو موشەكانە زۆر تانك و زریپۆشی سوپاس سوریایان پێكاوە.
لە كۆتایدا پێم وت: بەشار ئەسەدی سەرۆكی سوریا، ئەو نامەیەی بۆ ناردووی و چاوەڕێی هەڵویستی تۆیە، بێگومان ئەو داوای یارمەتی نەكردووە، تەنیا دۆخی سوریای ڕوونكردووەتەوە، كە دەوڵەتێكی هاوپەیمانی مێژوویی ڕوسیاییە، باسی ئەوەی نەكردووە شتێكی دیاریكراوی لە ڕوسیا بوێت.
شویغۆ هەروەها وتی: من هەر ڕاوەستابووم، سەرۆك (پۆتین) یش لەسەر كورسییەكەی خۆی بوو، لێی پرسیم بۆچی دەزگای هەواڵگری سەربازی ڕوسی پێیان نەوتووم، كە سوریا خەریكە هەرەس دێنێت، بۆ دەبێت چاوەرێ بین سەرۆكی سوریا ئەوەمان پێ بڵێت، لە كاتێكدا دەبوو هەواڵگری سەربازی ڕوسی ئەو شتانەی زانیبایە و هەموو ڕۆژێك ورد و درشتی وردەكارییەكانی سوریای پێڕاگەیاندبام.
زۆر لۆمە و سەرزەنشتی كردم، پێی وتم تۆ كەمتەرخەمی لە كارەكەتدا، بۆیە هەر ئێستا فەرمانت پێدەكەم سەرۆكی هەواڵگری سەربازی ڕوسیا بگوازییەوە و جەنەڕاڵێكی دیكەی لەشوێن دابنێ، لە ماوەی چەند كاتژمێرێكی دیكەدا ئەو فرمانە جێبەجێبكە، بە جەنەڕاڵە تازەكەش بڵێ پێویستە لە ماوەیەكی كەمدا دۆخی سەربازی لە هەموو جیهان بزانێت، دەبێت سەرۆكی ڕوسیا ئاگاداری سەرجەم وردەكارییەكانی ئەو دۆخە بێت، تەنانەت ئاگاداری كوشتنی دزیكیش بێت بە گولەیەك لە ماڵەكەی خۆیدا.
سەرۆك پۆتین داوای لێكردم لە دەرەوە چاوەڕوانبم، لەو كاتەدا سەرۆك پۆتین پرسیاری لە فەرماندەی چەكی ئاسمانی ڕوسی كرد، كە ئاخۆ توانستی دەستوەردانی سەربازیمان لە سوریا تا كوێیە، تا چ ڕادەیەك دەتوانین هێرش بكەینە سەر هەموو ئەو پارت و هێزانەی، كە دژ بە رژێمەكەی بەشار ئەسەد دەجەنگن، وتی: لە ماوەی 10 خولەكدا وەڵامم دەوێت، ئەمەش دوای ئەوەیە تەماشایەكی نەخشەی سوریا و بنكە ئاسمانییەكانی دەكەیت و دەزانی چەكدارە تەكفیرییەكان بەسەر كوێدا زاڵن و سەرۆكی سوریاش چەندی بۆ ماوەتەوە.
ئینجا پۆتین پەیوەندی بە فەرماندەی هێزی دەریایی ڕوسیاوە كرد، لێی پرسی ئاخۆ چەند كاتمان پێویستە بۆ سازدانی 12 گوێزەرەوەی دەریایی زەبەلاح، كە هەر یەكەیان بتوانێت 30 تانك بگوازێتەوە، ئەمە جگە لە كەشتی سەرباز گوێزەرەوەی گەورە بۆ گواستنەوەی 20 هەزار سەربازی ڕوسی لە لێوارەكانی دوورگەی قەرمەوە بۆ كەناراوییەكانی سوریا. داوای لێكردن لە ماوەی 5 خولەك یان ئەو پەرێ 10 خولەكدا وەڵامی بدەنەوە.
ئینجا داوای فەرماندەی چەكی موشەكی كرد و لێی پرسی، توانستی تۆ چییە بۆ وێرانكردنی 500 ئامانج لە سوریا لە ڕێگەی موشەكی زەمین – بە زەمین، كە لە ڕوسیاوە بتەقێنرێن و لە سوریا ئامانجەكانیان بە وردی بپێكن، دەبێت بە هاوكاری وەزیری بەرگری و سەرۆكی دەزگای هەواڵگری سەربازی و سەرۆكی بەشی وێنەگرتنی مانگە دەستكردەكان و بە پشتبەستن بە زانیارییەكانی دەزگای هەواڵگری سوریا، ئەو ئامانجانە بەوردی دیاری بكەیت، لە ماوەی 20 خولەكدا ولەَامم دەوێت. پێ وت: یەكەم، پەیوەندی بەهەواڵگری سوریاوە بكە، بە پەلە داوای زانیارییان لێبكە سەبارەت بە شوێنی بڵاوبوونەوەی تەكفیری و جیهادییەكان، دووەم، پێم بڵی توانستی ئەوەمان هەیە 12 گەشتی گوێزەرەوەی تانكەكان ئامادە بكەین كە هەر یەكە و 30 تانك هەڵبگرێت، سێێەم، دەمەوێت كەشتییە وێرانكەرەكانمان 20 هەزار سەربازی ڕوسی بگوازنەوە بۆ سوریا، بۆ ئەمانە چەند كاتت پێویستە.
پۆتین داوای سوپاسالاری ڕوسیای دەكات
لە ماوەی كەمتر لە 16 خولەك ولەَامەكان گەیشتنە پۆتین، بانگی كردم و پێی وتم: با سوپاسالاری ڕوسیا بێت، كە لە ژووری ئۆپەڕاسیۆنە سەربازییەكانی تەنیشتمەوەیە لە سوچی، كە لێیەوه سەركردایەتی سوپای ڕوسیا دەكەین لەگەڵ ئەو ژوورەی لە مۆسكۆیە، پەیوەندیم بەسوپاسالارەوە كرد، ئەویش یەكسەر لە نووسینگەی پۆتین ئامادە بوو، سەرۆك پۆتین – كە هێشتا ڕێگەی پێ نەداین دانیشین و هەر بە پێوە بووین- وەك وەزیری بەرگری و فەرماندەی هەموو سوپای ڕوسیا پێی وتم، بەیانی شاندێكی سوریا دێن بۆ تاوتوێكردنی دۆخی داڕوخاوی سوریا، وەك فەرماندەی سەرۆك ئەركانی سوریا داوات لێدەكەم موشەكی دوورمەودا بەكاربێنیت، زۆرترین ژمارەی فڕۆكەی جەنگی ڕوانەی سوریا بكەیت، دەیەها گوێزەرەوەی چەك و تەقەمەنی پڕ لە بۆمب و موشەك بنێریت، تاوەكو فڕۆكەكانمان لە جەنگدا بەكاری بێنن، داوات لێدەكەم موشەكی دوورمەودا ئامادە بكەیت بۆ لێدانی 500 ئامانج لە سوریا، بەیانی 20 هەزار سەرباز بگەیەنە سوریا، دۆخی نائاسایی بۆ سوپای سێی ناوچەی قەوقاز ڕابگەیەنن، هەر له مۆسكۆوە تا سنوری ڕوسیا لەگەڵ ئاسیا. دوای خولەكێك لە چوونەدەرەوەتان لە نووسینگەكەم، دەست بە ئامادە سازییەكان بكەن، فڕۆكەی ئەنتۆنۆف ئامادە بكەن بۆ شاندەكەی سوریا، تاوەكو بەیانی بگەنە سوچی و دوای كاتژ مێرێك لە گفتوگۆكانیش، كردە سەربازییە جەنگییەكانمان لە سوریا دەست پێ بكەین. هەر ئەم شەو پەیوەندی بە فەرماندەی هیزی ئاسمانی سوریاوە بكەن و 100 فڕۆكەی جۆری (سیخۆ) یان بۆ بنێرن و با لە بنكەی حومەیمیم بنیشنەوە، 6 گوێزەرەوەی زەبەلاحی فڕۆكەی (ئەنتونۆف) لەگەڵ دەیەها هەزار موشەك و بۆمب ڕەوانەی سوریا بكەن، تاوەكو فڕۆكە جەنگییەكانمان بەكاریان بێنن.
شویغۆی وەزیری بەرگری ڕوسیا، لە دوای چوونە دەرەوەی لە كۆبوونەوەكه وتی: سەرۆك پۆتین دەناسم، دەزانم چەندە مكوڕ و شێلگیرە لەسەر بڕیارەكانی، بەڵام ئەوەی لەو كاتەدا لێم بینی، مانندی نەبوو، بێ هاوتا بوو، لە مێژووی 32 ساڵ كاركردنم لەگەڵیدا، شتی وام لێ نەبینیبوو.
چووینە ژووری ئۆپەڕاسیۆنەكان، هەموو شتێكمان ئامادە كرد، فڕۆكە ڕوسییەكان بەرەو سوریا بەرێكەوتن، فڕۆكەی گوێزەرەوەی سوتەمەنیشیان لە ئاسمان بۆ دابینكرا بوو، فڕۆكە گوێزەرەوەكان فڕۆكەوان و ئەندازیارەكانیان گواستەوە بۆ بنكەی حومەیمیم و لەگەڵ فڕۆكەوانەكانی ئەو بنكەیە یەكیان گرت، دەمانزانی بنكەكە جێگەی ئەو هەموو فڕۆكەیەی تێدا نابێتەوە، سەرۆك پۆتینیش ئەوەی دەزانی، بەڵام ئەگەر پۆتین بیزانیبایە فڕۆكەكان لەسەر گڵ دەنیشنەوە، هەرگیز لە بڕیارەكەی پاشگەز نەدەبۆوە كە پێش گەیشتنی شاندەكەی سوریا بۆ سوچی، دەبێت 100 فڕۆكەی ڕوسی هەر ئەو شەوە بگەنە سوریا.
هاتمەوە لای شاندە سورییەكە، هاریكاری ڕوسیام پێڕاگەیاندن، ووردەكاری ئەوەم بۆ باسكردن كە سەرۆك پۆتین لە ماوەی 20 خولەكدا وتی، داوامان لێكردن بگەڕێنەوە دیمەشق و بە سەرۆك بەشار بڵێن خۆێ ڕاگرێت و لە جەنگ بەردەوام بێت، سەرۆك پۆتین فرمانی كردووە و دواتر سەرۆك بەشار ووردەكارییەكانی دەزانێت. سەرۆك بەشار پیاوێكی ئازایە و دڵی وەك بەردە، چ بڕیارەكەی سەرۆكی ڕوسیا ئەرێنی یان نەرێنی بێت، بڕیاریدا بوو تا كۆتایی بجەنگێت، لەو كاتەشدا تەنها 130 هەزار سەربازی لەبەردەستدا بوو.
هێزی ئاسمانی ڕوسی هاوسەنگییەكەی گۆڕی
لە ماوەی تەنها 3 ڕۆژدا، هێزی ئاسمانی ڕوسیا پێودانگی هێزی لە سوریا سەرەوژێر كرد، پۆتین داوای كرد توانستی فڕۆكە ڕوسییەكانی بنكەی ئاسمانی حومیمیمی پێڕابگەیەنن و ڕۆژانە زۆرترین هێرش بكەن، پێیان ووتی توانستمان 2000 هێرشی مانگانەیە، پۆتین فرمانیكرد بكرێتە 4000 هێرش، 200 فڕۆكەوان و 100 فڕۆكەی جۆری سیخۆی پێشكەوتووی ڕەوانەی سوریا كردن، داوای لە چەكی ئەندازەیی كرد لە ماوەی 5 ڕۆژدا، شوێنێكی دیكەی نیشتنەوەی فڕۆكە بنیات بنێن، تاوەكو بنكەكە ببێتە خاوەن 3 شوێنی نیشتنەوەی فڕۆكەكان، داواشی لە چەكی ئەندازەیی كرد گۆڕەپانێكی 50 هەزار مەتر چوارگۆشە دروست بكەن بۆ جێگیركردنی فڕۆكەكان، پردێكی ئاسمانی گواستنەوەی لە نێوان ڕوسیا و سوریا دروستكرد كە ڕۆژانه زیاتر لە 35 فرۆكەی گوێزەرەوەی زەبەلاحی چەك و كەرەستەی جەنگی و خۆراك و ئاو و هەموو پێداویستییەكی فڕۆكە و فڕۆكەوانەكانی بۆ سوریا دەگواستەوه، یەكەم شتیتش كە پۆتیتن داوای كرد گۆڕینی ئامێرەكانی قولەی چاودێری فڕۆكەخانەی حومەمیم بوو بە ئامێری ئەلەكترۆنی و فرمانی كرد لە ماوەی 48 كاتژمێردا ئەو كارە بكرێت و ئەنجامیش درا، فرمانی كرد ئەفسەرە ڕوسەكان قولەكانی چاودێری بنكەی فڕۆكەخانەكە بەڕێوەبەرن و تەنها دوو ئەفسەری ئاسمانی سوپاس سوریا هاریكاریان بكەن.
4 هەزار هێرشی ئاسمانی مانگانە
ژمارەی هێرشە ئاسمانییەكانی ڕوسیا گەیشتنە 4000 هەزار هێرشی مانگانە، ئەمریكا و سعودیە و قەتەر پێیان وابوو ڕژێمەكەی ئەسەد دەڕوخێنن، پێشیان وابووە تازە ڕوخاوە، دواتر بینیان چۆن پۆتین دۆخەكەی بەسەردا قڵپكردنەوە، پۆتین توركیاشی قەڵس كرد، لە ئاكامدا تێیەوەگلاند و ئەنقەرە فڕۆكەیەكی سیخۆی ڕوسی لەسەر خاك سوریا خستەخوارەوە، یەكسەر پۆتین ئەو پایامەی بۆ توركیا نارد:
یەكەم: ڕادەستكردنی فڕۆكەكە و فڕۆكەوانە توركەكە،هەروەها ڕادەستكردنەوەی لاشەی فڕۆكەوانە ڕوسییەكە.
دووەم: دەبێت ڕەجەب تەیب ئەردۆغانی سەرۆكی توركیا داوای لێبووردن بكات.
سێیەم: ڕادەستكردنی یەكسەری ئەو جەنگاوەرە شیشانییەی فرۆكەوانە ڕوسییەكەی كوشتووە لەو كاتەی فڕۆكەوانە ڕوسییەكە بە پەڕەشوت دابەزیوەتە سەر زەوی.
ئەردۆغان ڕەتیكردەوە داوای لێبووردن بكات،ئەو نەیزانی پۆتین دۆخەكە دەگەیەنێتە مریشكە ڕەشە، دوای تیپەڕبوونی 48 كاتژمێر لەو هەڵوێستەی ئەردۆغان، چەكی ئاسمانی ڕوسی بە فرمانی ڕاستەوخۆی پۆتین، فرمانی كرد 4 موشەكی (زەمین بە زەمین)، كە مەودایان 4000 كیلۆمەتر بوو، یەك تەن تەقەمەنیان لەخۆ گرتبوو، بە ئاراستەی ئەستەمبوڵ بهاویژێت و لە دووری 300 مەتر لە كەناراوییەكانی ئەستەمبوڵ كەوتنەخوارەوە. ئەردۆغان زانی ئەگەر پۆتین فرمانی كردبایە موشەكەكان بگەنە ئەستەمبوڵ، دەگەیشتنە ئەستەمبوڵ و بەشێكی گەورەی شارەكەیان وێران دەكرد، ئەو كات ئەردۆغان وتبووی من تووشم بە تووشی سەرۆكێكی شێت و دڕ و لەڕادەبەردە ئازاوە بووە، منیش ئازام و لە هیچ شتێك ناترسم، بەڵام لە پێناو بەرژەوەندی وڵاتەكەم، داوای لێبووردن لە سەرۆك پۆتین دەكەم.
ئەردۆغان داوای لێبووردنی كرد
ئەردۆغان دوای لە وەزیری دەرەوەی وڵاتەكەی كرد، پەیوەندی بە وەزیری دەرەوەی ڕوسیاوە بكات و پێی ڕابگەیەنێت كە لە ڕێگەی تەلەفۆنەوە داوای لێبووردن لە سەرۆك پۆتین دەكات، سێرجی لاڤرۆڤی وەزیری دەرەوەی ڕوسیا، وڵامی دابۆوە و وتبووی من پەیوەندی بە سەرۆك پۆتینەوە ناكەم، بەڵام بە تۆ دەڵێم كە سەرۆكەكەی ئێمە، لەسەر تەلەفۆن داوای لێبووردن قبوڵ ناكات، لە پێناو خوێنی فڕۆكەوانەكە و ئابڕوومەندی سوپای ڕوسیا و ڕوسیای گەورە، جگە لە نامەیەكی دەستنووسی ئەردۆغان، كە تیایدا بە ڕوونی داوای لێبووردن بكات و لە هەموو ڕۆژنامەكانی جیهان و ئاژانسەكان و وێستگەكانی تەلەفزیۆن بڵاوبكرێتەوە، چارەسەرێكی دیكەی قبوڵ نییە.
لە ڕێگەی وەزیری دەرەوەی توركیاوە، وڵامی لاڤرۆڤیان بە ئەردۆغان ڕاگەیاند، ئەردۆغان زۆر توڕە بوو، وتی داوای لێبووردن ناكەم و چی دەبێت با ببێت.
دوای كەوتنەخوارەوەی فڕۆكە ڕوسییەكە، پۆتین فرمانی كرد كۆسیستەمی موشەكی ئێس – 400 بە قەبارەی 42 كۆسیستەم كە توانستی هاویشتنی 500 موشەكی هەیە لە خولەكێكدا، لە سوریا جێگیر بكەن. 60 هەزار موشەكی ئەو كۆسیستەمەشی گواستەوە بۆ سوریا، فرمانی كرد هەر فڕۆكەیەكی ڕوسی بخەنەخوارەوە كە 20 كیلۆمەتر لە سنوری سوریا نزیك ببێتەوە، ئەمەشیان بە توركیا ڕاگەیاند، پێیان ڕاگەیاندن هەر فڕۆكەیەكیان لە نزیك سنوری سوریا بفڕێت دەیخەنە خوارەوە.
ئەم قەدەغەكردنەی فڕۆكەوانی بۆ توركەكان، بێ ڕێزییەكی گەورە بوو بۆ ئەنقەرە كە نەتوانن لە سنوری توركیا – سوریا بە سەر خاكی خۆیاندا بفڕن، كاتێك ئەردۆغان بەدەم دوای لێبووردنەكەوە نەهات كە ڕوسیا گەرەكی بوو، پۆتین فرمانی بە چەكی موشەكی ڕوسیا كرد، 12 موشەك بە ئاراستەی توركیا بهاوێژن، ئەم جارەشیان لە دووری 50 بۆ 100 مەتر لە كەناراوییەكانی ئەستەمبوڵ بكەونە سەر زەوی، فرمانەكە جێبەجێ كرا، تەواوی ئەستەمبوڵ لەرزی و هەژا، شوشەی باڵەخانە و ماڵ و فرۆكەخانەی ئەستەمبوڵ شكان، شارەكە هەستی بە زەمین‌لەرزەیەكی گەورە كرد، ئەردۆغان داوای لە ئەمریكا كرد وەك ئەندامێكی ناتۆ بیپارێزن و یارمەتی بدەن، ئەمریكا وتیان دۆخەكە تاوتوێ دەكەن و توركیا دەپارێزن، بەڵام دوای كاتژمێرێكی دیكه، 12 موشەكی دیكەی ڕوسی كتومت لەسەر لێوارە ئاوییەكانی ئەستەمبوڵ كەوتنەخوارەوە، لە هەموو ئەستەمبوڵ كەس توانستی هاتوچۆی نەمان، بواری ئاسمانی و فڕۆكەخانەكان داخران، ئەردۆغان زانی دۆخەكە زۆر مەترسیدارە، بۆ جاری دووەم پەیوەندی بە ئەمریكاوە كرد، ئەمریكاش پەیوەندیییان بە (پۆتین) ەوە كرد، بەڵام پۆتین وڵامی پەیوەندییە تەلەفۆنییەكەی تڕەمپی نەدایەوە، بە تڕەمپیان وت سەرۆك پۆتین نایەوێت قسە لەگەڵ كەس بكات، شویغۆی وەزیری بەرگری ڕوسیا بەو بوێرییەوە وڵامی وەزیری بەرگری ئەمریكای دایەوە.
لە كۆتایدا ئەردۆغان ملیدا و بروسكەیەكی دەستنوسی خۆی بۆ سەرۆك پۆتین نارد، بروسكەكە لە هەموو ڕۆژنامەكانی ڕوسیا بڵاوكرایەوە، ڕوسیا كردییە مەرج لە ڕۆژنامە توركییەكانیش بڵاوبكرێتەوە، بۆیە لە میدیاكانی جیهان بڵاوكرایەوە بە میدیا توركییەكانیشەوە.
پۆتین قەدەغەی كرد هیچ كاڵایەكی توركی هاوردە بكرێت كە ڕوسیا بایی 200 ملیار دۆلار میوە و سەوزەی و كەرەستەی دیكەی لە توركیاوە هاوردە دەكرد، ساڵانە 12 ملیۆن گەشتیاری ڕوسی سەردانی توركیایان دەكرد، پۆتین ئەو گەشتیاریەشی ڕاگرت ، بواری ئاسمانی ڕوسیای بە تەواوی بە ڕووی فڕۆكەكانی توركیادا داخست و هەموو گەشتێیك نێوان ڕوسیا و ئەستەمبوڵ و ئەنقەرە و هاتای ڕأگرت.
ئەردۆغان پێی وابوو دوای ئەوەی داوای لێبووردن دەكات، دۆخەكە وەك خۆی لێ دێتەوە، بەڵام دۆخە وەك جارانی لێنەهاتەوە، ڕوسیا كاڵا توركییەكانی بایەكۆت كرد و هەموو گەشتێكی نێوان مۆسكۆ و ئەنقەرەی ڕاگرت، فڕۆكە جەنگییەكانی خۆی بە ئاسمانی توركیادا بڵاوكردنەوە، چاوەڕێ بوون توركیا فڕۆكەیەكی ڕوسی بخاتە خوارەوە، چونكە ڕوسیا ئەو كات 1000 موشەكی جۆری ئەسكەندەری لە سوریا جێگیر كردبوو كە ناوە ڕاستەقینەكەی (ئەسكەندەری ئەهریمەنە) و موشەكێكی وێرانكارە و لە جیهاندا هاوتای نییە، جگە لە ڕوسیا هیچ دەوڵەتێكی دیكە خاوەنی موشەكێكی هاوتای ئەو موشەكە نییە.
فڕۆكە ڕوسییەكان ئاسمانی توركیایان بەزاند، بەسەر ئەستەمبوڵیشدا دەسوڕانەوە، فڕۆكە توركییەكان ڕێگەیان لە فڕۆكە ڕوسییەكان نەگرت، تەنانەت یەك موشەكی زەمین بە ئاسمانیان لەو فڕۆكانە نەگرت.
ئەردۆغان پەیوەندی بە پۆتینەوە كرد
لە كۆتایدا ئەردۆغان پەیوەندی تەلەفۆنی بە پۆتینەوە كرد، دوای كاتژمێرێك پۆتین وڵامی دایەوە، لەسەر چاوپێكەوتنی نێوانیان لە مۆسكۆ ڕێككەوتن، ئەردۆغان هاتە مۆسكۆ، لەو كۆبوونەوەیە كە 6 كاتژمێری خایاند، هەردوو سەرۆك بەیەكەوە نانی نیوەڕۆیان خوارد، گفتگۆیان لە بارەی هەموو شتێكەوە كرد، ئیدی توركیاوە بووە یەكێك لە نزیكترین دەوڵەتەكان لە ڕوسیا، هێشتا پۆتین مەرجی ئەوەی بەسەر ئەنقەرەدا سەپاند كە بە تەواوی سنوری خۆی بە ڕووی چەكدارە تیرۆرستەكاندا دابخات و لەوێوە نەچنە نێو سوریاوە، ئەگەر ئەمەش نەكرێت ڕوسیا جەنگێكی سەراپاگیر لەسەر سنوری توكیا – سوریا بەرپا دەكات.
هۆشداری ڕوسیا بۆ سعودیە و قەتەر
ڕوسیا هۆشداری دایە سعودیە و قەتەر، كە ئەگەر ڕێكخراوە تیرۆرستییە تەكفیرییەكان چەكدار و پارەدار بكەن، ڕوسیا زۆر بەهێزەوە دژ بە بەرژەوەندییەكانی ڕیاز و دەوحە دەكەوێتە جوڵە.
سعودیە وڵامەكەی ئەرێنی بوو، بەڵام قەتەر وڵامی نەدایەوە، ئەو كاتیش سەرۆكی پێشووی شیشان لە قەتەر نیشتەجێ بوو، لە ڕووداوێكی دەگمەندا؛ لەو كاتەی سەرۆكی شیشان لە ئۆتۆمبێلەكەیدا بوو، 3 كەسی دیكە بە سواری ئۆتۆمبێلێك ڕێگریان لە ئۆتۆمبێلكەی سەرۆكی پێشووی شیشان كرد، یەكێكیان دابەزی و چەند گولەیەكی نا بە سەری سەرۆكی شیشانەوە و لە ناوجەرگەی دەوحە كوشتی.
3 كەسەكە بە ئۆتۆمبێلەكەیان بەرەو باڵوێزخانەی ڕوسیا كەوتنەڕێ و چوونە ناو باڵوێزخانەكەوە، قەتەر ناڕەزایی دەربڕی و وتی ئەو 3 كەسە دەستگیر دەكات، وڵامی ڕوسیا ئەوە بوو كە ئەو 3 كەسە دوای دوو ڕۆژی دیكە لە فڕۆكەخانەی قەتەرەوە گەشت دەكەن، ئەگەر هیچكامیان دەستگیر بكرێن، سەری ئەو پیاوەیان دەوێت كە دەستگیری كردوون، مەبەستیان سەری میری قەتەر بوو، 3 كەسەكەی دەزگای (كەی بی جی) ڕوسی گەشتیان كرد، پۆلیسی قەتەر نەیوێرا ڕێیان لێبگرێت، بەمەش فەتەر ملی كەچكرد و لە جەنگەكە هاتە دەرەوە.
لە ماوەی 3 مانگدا، سوپای ڕوسیا 12 هەزار هێرشی ئاسمانی كردەسەر زۆرینەی بنكەكانی تیرۆرستە تەكفیرییەكان و سوپای سوریای ئازادی ئۆپۆزسیۆنی تارومار كرد، سوپای حكومەتی سوریاش پێشڕەووی دەكرد، بەڵام هەندێك گەورە ئەفسەری سوپاكە ناپاكیان كرد، بەمەش كەلێنێك دروست بوو، لە چەند كاتژمێرێكدا داعش تەدموری گرت و سوپای سوریاش بەرەنگاری نەكرد، سەركردایەتی ڕوسیا پرسیان چی ڕویداوە، وتیان چەند ئەفسەرێكی پلەباڵا لە عەمید و لیوا ناپاكیان كردووە، لە تەدمور كشاونەوە و داعشیش دەستی بەسەردا گرتووە.
سەرچاوە: ڕوسیا ئەلوەسائقیە
وەرگێران: لوقمان حاجی قادر
به‌روار: 26/02/2020
476 جار خوێندراوه‌ته‌وه
|