|
بە كوژرانی قاسم سولەیمانی رژێمی سووریا لاواز دەبێت
رووداو- هەولێر
ساڵح موسلیم، هاوسەرۆكی پێشووی پارتی یەكێتی دیموكراتی كە ئێستا بەرپرسی پەیوەندییەكانی دەرەوەی ئەو حیزبەیە، پێیوایە بە كوژرانی ژەنەراڵ قاسم سولەیمانی، رژێمی سووریا لاواز دەبێ و دواجار ناچار دەبێ گفتوگۆ لەگەڵ ئیدارەی خۆسەری لە رۆژئاوای كوردستان بكات.
موسلیم لەم هەڤپەیڤینەدا لەگەڵ (رووداو) بەدووری دەزانێ كە رۆژئاوای كوردستان ببێتە مەیدانی ململانێی ئەمریكا و ئێران، چونكە ئەمریكییەكان لەوێ كشاونەتەوە و دەڵێت ئەگەر شەڕ لە نێوانیان رووبدات، ئەگەری زیاترە عێراق ببێتە گۆڕەپانی شەڕ و ململانێی ئەو دوو وڵاتە.
رووداو: كوشتنی قاسم سولەیمانی فەرماندەی سوپای قودس، چ كاریگەرییەكی لەسەر سووریا بەگشتی و رۆژاوای كوردستان بەتایبەتی دەبێت؟
ساڵح موسلیم: سولەیمانی دەستی شاراوەی ئێران بوو لەناو سووریادا. چەندین رێكخراوی وەكو (زەینەبیوون و فاتمیوون) لەژێر فەرمانی ئەودا كاریان دەكرد. لەڕووی سیاسی و سەربازییەوە كاریگەریی زۆری لەسەر رژێمی سووریا هەبوو.
پشتیوانێكی گەورە بوو بۆ رژێمی سووریا. كوشتنی سولەیمانی بە زیانی رژێمی سووریا تەواو دەبێ. ئەگەر دیمەشق تا ئەمڕۆ لەبارەی مەسەلەی كورد لۆژیك و هەڵوێستی نەگۆڕیوە، دانیشتن و دیالۆگی لەگەڵ بەڕێوەبەرایەتی خۆسەر قەبوڵ نەبوو، لەبەر ئەوە بوو كە پشتی بە ئێران دەبەست. پێموایە كوشتنی سولەیمانی تا رادەیەك رژێمی سووریا لاواز دەكات، لەوانەیە ببێتە هۆكارێك بۆ ئەوەی واز لە هەڵوێستی توند بێنێ و دانوستاندن لەگەڵ بەڕێوەبەرایەتی خۆسەر قەبوڵ بكات.
رووداو: دوای كوژرانی قاسم سولەیمانی، سیاسەتی ئێران لە سووریا گۆڕانكاری بەسەردا دێ؟
ساڵح موسلیم: هێشتا دیار نییە سیاسەتی ئێران لەگەڵ دەستبەكاربوونی شوێنگرەوەی سولەیمانی گۆڕانكاری بەسەردا دێت یان نا. هیوادارین رژێم لاواز بێت و لەگەڵ كورد دانوستاندنی جددی بكات.
رووداو: بەهۆی كوشتنی سولەیمانی ئێران هەڕەشەی تۆڵەكردنەوە لە ئەمریكا دەكات. هێزی ئەمریكی لە باكووری سووریا بە ئەڵقەی هەرە لاواز بەنیسبەت ئێران و میلیشیاكان دادەنرێ. پێشبینی هێرشی ئێران بۆ سەر ئامانجە ئەمریكییەكان لەو ناوچەیە دەكەن؟
ساڵح موسلیم: ئەمریكا لە ناوچە كوردییەكان كشاوەتەوە و لەسەر سنووری عێراق و سووریایە. بەشێكیشیان لە دەوروبەری كێڵگە نەوتییەكانن. هێزی سەر بە ئێران لەناوچەكەماندا نییە، لەوانەیە هەندێك ئێرانی لەگەڵ هێزەكانی رژێم هەبن. بۆیە پێشبینی ناكەم هێرشی گەورە لە ناوچەكەماندا بۆ سەر هێزی ئەمریكی رووبدات. پێموانییە تۆڵەكردنەوەی ئێران لەلای ئێمەوە بێت. لەوانەیە لە جێگای دیكە بێ، زیاتر لە عێراق دەبێت.
رووداو: ئەگەر رۆژئاوای كوردستان ببێتە گۆڕەپانی یەكلاكردنەوەی ململانێی نێوان ئەمریكا و ئێران، چ كاریگەری لەسەر بەڕێوەبەرایەتی خۆسەر دەبێت؟
ساڵح موسلیم: بەڕێوەبەرایەتی خۆسەر بەردەوامە لەسەر كاركردن. پێموانییە ململانێی نێوان ئەمریكا و ئێران كاریگەری لەسەر بەڕێوەبەرایەتی خۆسەر هەبێ، چونكە وەكو ئاماژەم بۆ كرد ئەمریكییەكان لێرە نەماون. پێشبینی دەكەم رژێمی سووریا لەم ململانێیەدا لاوازتر بێت و بەڕێوەبەرایەتی خۆسەر قەبوڵ بكات. ئەگەر ئەمە بكات، ئەمریكا و ئێران لە ئێمە دووردەكەونەوە.
رووداو: كەواتە كوشتنی سولەیمانی كاریگەری لەسەر دیمەشق دەبێت لەبارەی چارەسەری كێشەی كورد؟
ساڵح موسلیم: وەڵامی ئەم پرسیارە بەندە بەو كەسەی شوێنی سولەیمانی دەگرێتەوە. ئەگەر ئەو كەسە وەكو سولەیمانی بە توانا و لێهاتوو نەبێ، نەتوانێ هاوكێشەی نێوان (زەینەبیوون و فاتمیوون) بەباشی ئیدارە بكات، ئەمە رژێم بەرەو لاوازی دەبات. بەتایبەتی لە ئیدلب و شوێنەكانی دیكە رژێم لە شەڕدایە. كاتێك رژێم لاواز دەبێ، ناچار دەبێت لەگەڵ بەڕێوەبەرایەتی خۆسەر دانوستاندن بكات. لەوانەیە بەمشێوەیە ئەرێنی بێ، بەڵام ئێرە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستە و شتەكان بەخێرایی گۆڕانیان بەسەردا دێت.
رووداو: دوای كوشتنی سولەیمانی هیچ ئاماژەیەك لە گۆڕانی هەڵوێستی رووسیا دەبینن؟
ساڵح موسلیم: هیچ گۆڕانكارییەكمان لە هەڵوێستی رووسیا نەبینیوە، بەڵام نابێت لەبیری بكەین كە هەرسێكیان (رووسیا، ئێران و سووریا) هاوبەشن. بێگومان سولەیمانی بەشێك بوو لە رێككەوتنی ئەم سێ لایەنە. ئەكتەرێكی ئەم پڕۆسەیە سولەیمانی بوو. رێككەوتنی سێ لایەنە چی بەسەر دێت، ئێمەش نازانین؟
رووداو: پرۆسەی دانوستاندن بە راستەوخۆ و ناڕاستەوخۆ لەگەڵ دیمەشق لە چ ئاستێكدایە؟
ساڵح موسلیم: هیچ گۆڕانێك نییە. بەڵێنی رووسیا هەبوو، گفتوگۆی لابەلا لە نێوان ئێمە و رووسیا، رووسیا و دیمەشق هەیە. سووریا ناخوازێ لەگەڵ بەڕێوەبەرایەتی خۆسەر گفتوگۆ بكات. ئەوەی لەم مەسەلەیەدا ئەرێنییە رووسیا وەكو گەرەنتیكار خۆی لە قەڵەم دەدات. پێموایە لە داهاتوویەكی نزیكدا گفتوگۆكان بەرەو قۆناغێكی دیكە دەچن، دانوستاندن لەگەڵ دیمەشق دەستپێدەكات.
رووداو: ترسێك هەیە لەوەی توركیا مەسەلەی كوشتنی سولەیمانی بقۆزێتەوە و پلانەكانی دژی كورد جێبەجێ بكات. تا چەند ئەگەری روودانی ئەمە هەیە؟
ساڵح موسلیم: باوەڕ ناكەم ئەمە رووبدات، چونكە سولەیمانی لە توركیا دوور نەبوو. پەیوەندیی سولەیمانی و هاكان فیدان زۆر بەهێز بوو، هەماهەنگی و پلانی هاوبەشیان هەبوو. سولەیمانی دژی رووداوەكان نەوەستاوەتەوە، بەڵكو بە رێككەوتن لەگەڵ سولەیمانی پلانەكان جێبەجێكراون.
رووداو: بە بۆچوونی هەندێك لە چاودێران قۆناغی دوای كوشتنی سولەیمانی بۆ كورد وەكو ساڵی (2003) دەبێت. رای تۆ چییە؟
ساڵح موسلیم: پێموایە دەرفەتی ساڵی 2003 بە شێوەیەكی جیاواز بوو. ئەوەی گرنگە لەم قۆناغەدا یەكبوونی كوردە، كورد ستراتیژییەكی هاوبەشی نییە، ئێستاش دوژمن دەتوانێ لە دژی یەكدی بەكارمان بێنێ، ئەگەر كورد گوتار و ستراتیژی خۆی یەكبخات دەرفەت زۆرە، لەم قۆناغە مێژووییەدا یەكڕیزیی كورد پێویستە. ئێستا ئاڵۆزییەكی گەورە باڵی بەسەر رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا كێشاوە، ئەوەی دەیزانین و دیارە، كوشتنی سولەیمانی لەخۆڕا نەبووە و رێكەوت نییە. بڕیاری كوشتنی سولەیمانی دوای خوێندنەوە و گفتوگۆیەكی زۆر دراوە، دەبێ حیسابیان بۆ كاردانەوەی ئێرانیش كردبێت. لە ئەگەری كاردانەوەی ئێراندا، دوور نییە ئەمریكا بە توندی وەڵام بداتەوە. ئەمەش ئاڵۆزییەكان زیاتر دەكات.
ناكرێت ئەم قۆناغە بە 2003 بەروارد بكرێت، 2003 بۆ باشووری كوردستان دەرفەتێكی گەورە بوو، بەڵام پارچەبوونی باشوور لەو كاتەدا نەیهێشت كورد زیاتر سوود لە دەرفەتەكە ببینێ. بەر لەچەند رۆژێك پارێزگاری كەركووك گوتی: "ئەگەر لیستی برایەتی رێككەوتنی هەبووایە من ئێستا پارێزگاری كەركووك نەبووم". واتە ئەگەر پارتی و یەكێتی رێكبكەون، لە كەركووك جێگا بۆ كەس نامێنێ. ئەگەر بتوانین سوود لە ئەزموونی رابردوو وەربگرین پێموایە رۆژی مێژوویی چاوەڕێمان دەكات.
به‌روار: 13/01/2020
472 جار خوێندراوه‌ته‌وه
|